گروه علموپیشرفت خبرگزاری فارس؛ در اولین قسمت از نشست تخصصی «پیشرفت و تحول در حکمرانی» که با حضور «دکتر روح الله ایزدخواه» نماینده مجلس شورای اسلامی، «دکتر محمودرضا آقامیری» رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران و «حجت الاسلام ذوالعلم» رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش برگزار شد به ارزیابی مفهوم پیشرفت در چند دهه گذشته و جایگاه تحول حکمرانی در فرایند پیشرفت کشور پرداخته شد.
در ادامه این گفتگو این اساتید درخصوص مشکلات کشور در عرصه پیشرفت و تحول در حکمرانی گفتگو کردند و راهکارهایی مفیدی را برای برون رفت از این مشکلات ارائه کردند که در ادامه آن را میخوانید.
انقلاب اسلامی در هویت ما تحولی بزرگ ایجاد کرد
محمودرضا آقامیری در ادامه صحبتهای خود با اشاره به پیشرفتهای کشور پس از انقلاب گفت:موضوعی که کمتر به آن توجه میشود این است که ما بزرگترین پیشرفت را بعد از انقلاب داشته ایم. امروز اگر قهرمانان ورزشی ما در صحنههای جهانی میدرخشند و هیچ واهمهای مقابل رقبایی از کشورهای قدرتمند جهان قرار میگیرند، بازگشت به هویتی است که ما در سال های پس از انقلاب به دست آوردیم. در پزشکی، المپیادهای جهانی و دیگر عرصههای علمی، امروز حضور ما یک حضور دارای هویت است. دراقع هویت برداشت انسان از خودش است، برداشت ما از خودمان قبل از انقلاب چگونه بود و امروز چگونه است؟ هویت ما پس از انقلاب دچار یک تحول مثبت شد.
سیاست گذاری در عرصه پیشرفت باید بومی باشد
امروز سیاست گذاری کشورهای مختلف در زمینه علم و فناوری تابع فشارهای ناشی از سرعت پیشرفت علم در صحنه جهانی و نیاز داخلی کشور برای تعامل بیشتر و سیاست گذاری راحت تر است. به همین دلیل سیاست گذاریهای پیشرفت علم و فناوری در هر کشوری مخصوص همان کشور است و شما نمیتوانید آن را کپی کنید. یعنی اگر بخواهیم از مدلهای کشورهای مختلف استفاده کنیم عموما با سیاستهای ملی ما متناقض خواهد بود. اما دربعضی بخشها هم سعی کردهایم که مدلهای جهانی را بپذیریم و امروز توانستهایم در صحنههای جهانی تقریبا برابر با سایر کشورهای قدرتمند جهان گام برداریم؛ اما باید توجه داشته باشیم که هرکشوری برای پیشرفت در زمینه علم و فناوری باید براساس شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود یک مدل بومی و ملی طراحی کند.
دانشگاهها باید به سمت مسئله محوری حرکت کنند
به طور کلی از جمله مشکلاتی که ما در بحث علم و فناوری و اقتصاد داریم، میتوان به ابهام و کارگزین نبودن نقشه راهبردی کشور اشاره کرد. امروز آمایش ما در سطح علم و فناوری دچار اختلال است. بزرگترین مشکل ما در این زمینه به علت کمی بودن و بالا بردن کمیت دانشجویان است که میتواند در دراز مدت برای کشور خسارت بار باشد. همچنین عدم هماهنگی و انسجام نهادهای سیاست گذار و مجری در سیاست گذاری صحیح و راهبرد علم و فناوری ، ناقص بودن اکوسیستم نوآوری و نظام ملی نوآوری از دیگر مشکلات ما در این عرصه است.
امروز دانشگاههای ما جایگاه خودشان را نمیدانند بعضی از دانشگاهها به سمت مسئله محوری و حل مسئله حرکت میکنند اما متاسفانه به دلیل بالا بردن کمیت، نیاز محور بودن دانشگاهها را نمی بینیم.
امروز دانشگاههای ما جایگاه خودشان را به خوبی نمی شناسند؛ در حال حاضر تنها تعدادی از دانشگاههای ما به سمت مسئله محوری و حل مشکلات کشور حرکت میکنند اما متاسفانه به دلیل بالا آوردن کمیت در دانشگاه، به نیاز محور بودن دانشگاهها توجه نمیشود. عدم توجه به ظرفیتهای منطقه ای برای تنظیم برنامه دانشگاهها ، عدم وجود ارتباط معنادار بین ارزش فعالیتهای پژوهشی موثر در صنعت با پژوهشهای دانشگاهی ، تکمیل نشدن چرخه علم ، فناوری و ثروت و نیز تولید علم و فناوریهای پیشرو براساس نیاز وجایگاههای حساس ، از جمله مشکلات ما در زمینه علم و فناوری هستند.
پیشرفتهای علمی کشور باید در مسیر گرهگشایی از مشکلات مردم باشد
امروز پیشرفت های ما در زمینه علم و فناوری وارد زندگی مردم نمیشود؛ یعنی فناوری نتوانسته است تجاری سازی شود و در زندگی مردم ایفای نقش کند درنتیجه مردم طعم فعالیتهای دانشگاهها را آنطور که باید نچشیدهاند.اما اگر هدایتی درست در مسیر دانشگاه و فناوریها وجود داشته باشد مردم میتوانند شیرینی این فعالیتها را احساس کنند. یکی از دلایل آن این است که سیستمهای بزرگ مثل سیستمهای نظامی و استراتژیک عموما مسائل خود را به دانشگاهها ارجاع نمی دهند تا راه حلی برای آنها پیدا شود.
عدم وجود ارتباط موثر میان صنعت و دانشگاه دغدغه چندساله رهبرمعظم انقلاب
چندین سال است که رهبرمعظم انقلاب درباره اهمیت و ضعفهای موجود در زمینه ارتباط صنعت و دانشگاه بحث میکنند، اما متاسفانه هنوز هم این تعامل به خوبی شکل نگرفته است. یکی از دلایل این موضوع این است که سیستمهای بزرگ مثل سیستمهای نظامی و استراتژیک عموما مسائل خود را به دانشگاهها ارجاع نمیدهند تا راه حلی برای آنها پیدا شود و ارتباط میان صنعت و دانشگاه منسجم تر شود. امروز بیشتر دانشجویان ما فارق التحصیل هستند و تخصصهای لازم را ندارند. فقط در بعضی از رشتهها مثل پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی دانشجویان متخصص نیز هستند و در سایر رشتهها بیشتر فارق التحصیلان با نیازهای تخصصی رشته خود آشنا نیستند. ما باید این امکان را فراهم کنیم که دانشجو بتواند با تخصص خود میان صنعت و دانشگاه ارتباط برقرار کند.
ضعفهای سیستم ارزیابی ترفیع و ارتقا اساتید نیز یکی از مشکلاتی است که از رشد و گسترش فعالیتهای علمی ما جلوگیری میکند. همه این موارد اگر حل شود ما در آینده میتوانیم در بحث علم و فناوری به جایگاه نظریه حضرت آقا درباره پیشرفت کشور دست پیدا کنیم.
ایجاد شکاف توسط سیاسیون، آرمانها را انتزاعی کرده است
دکتر ایزدخواه در ادامه صحبتهای خود دلیل عقب ماندگی در کشور را از خودبیگانگی مسئولین نسبت به آرمانهای کشور دانست و گفت: سیاسیون مادر طول این سالها شکاف عمیقی بین حاکمیت و مردم یجاد کردهاند. این موضوع باعث شده است که آرمانهای انقلاب مدام انتزاعی تر شده و فضای علمی کشور نیز به تناسب از مسائل واقعی دورتر شود.در واقع سیاسیون ما نسبت به آرمانهای کشور دچار از خود بیگانگی شدهاند.
امروز ما ۳۰ درصد مازاد بر مصرف کشور مرغ تولید میکنیم ولی مردم برای خرید مرغ باید در صف بایستند؛ این تناقض از کجا ناشی میشود؟ما در این زمینه پیشرفت داشته ایم، مرغداریها و تولیدات ما افزایش پیدا کرده است اما مردم برای خرید مرغ باید در صف بایستند. این موضع در بخشهای مختلف کشور از جمله، صنعت، خدمات و فناوری نیز مشاهده میشود که ناشی از همان خودبیگانگی است.
آنچه که گفته میشود ما نسبت به گذشته پیشرفت کرده ایم قیاس مع الفارق است چرا که ما باید خودمان را با آرمانها بسنجیم. اگر میگوییم در موضوع عدالت عقب ماندهایم، خودمان را نسبت به دهه ۵۰ و ۴۰ نمیسنجیم؛ بلکه میگوییم نسبت به آرمانهای انقلاب و قانون اساسی عقب تر هستیم.
چرا با وجود رشد نخبگان ما در دانشگاهها و این همه ظرفیت، مسائل پیش پا افتاده در کشور حل نمی شود؟ این ناشی از یک نوع بیماری است نه کمبود. در این موارد تحریم و فشارهای بیرونی تاثیر گذار نیست. ناشی از یک اتفاقی است که در عرصه حکمرانی اتفاق افتاده و سیاسیون ما مقصر ردیف اول آن هستند و آن از خودبیگانگی نسبت به پیشرفت اسلامی ایرانی است.
نقش کمرنگ نخبگان در حل مشکلات کشور
کشور پیشرفته کشوری است که کمتر هزینه میکند و بیشتر برداشت میکند. کشور توسعه نیافته کشوری است که بیشتر هزینه میکند و کمتر خروجی میگیرد.
درواقع کشور پیشرفته کشوری است که کمتر هزینه میکند و بیشتر برداشت میکند. کشور توسعه نیافته کشوری است که بیشتر هزینه میکند و کمتر خروجی میگیرد.با این همه رشد کمی در دانشگاهها چرا هیچ سند سیاستی مبطنی بر تحقیقات دانشگاهی نداریم؟ چرا که سیاسیون ما نیازی ندیدند که جامعه نخبگانی را برای حل مشکلات کشور به مشارکت بگیرند. این موضع کاملا آگاهانه اتفاق افتاده است، تا حدی که رئیس بانک مرکزی به صراحت میگوید اساتید اقتصاد بروند در دانشگاه درسشان را بدهند ما خودمان به اندازه همه اقتصاددان هستیم! این سیاست سال هاست در عمل برخی از مسئولین هم دیده میشود. این نشان میدهد سیاسیون ما میل به خودآگاهی در عرصه پیشرفت ندارند والا تمام منابع پیشرفت در کشور وجود دارد.
هر که گوید جمله باطل او شقی است / هرکه گوید جمله حق است احمقی است
حجت الاسلام و المسلمین ذوالعلم در ادامه صحبتهای خود با رد کردن نگاههای صفر و صدی به مسئله پیشرفت در کشور گفت: امروز وضع کشور ما نه خیلی گل و بلبل و بی مشکل است و نه سراسر مشکل است. البته هیچ جای دنیا اینگونه نیست و کشورهای خیلی قوی هم با مشکلات خیلی جدی مواجهه هستند. کشورهایی مثل ژاپن، آلمان ، روسیه ، آمریکا و فرانسه با مشکلات و چالشهای جدی مواجهه هستند که ما اصلا آن مشکلات را نداریم. یک مشکل بسیار مهمی که فرانسه دارد بحث چند شقه بودن جامعه فرانسوی است؛ طیف اقلیت مسلمان گستردهای که دین و آیین آنها با اکثریت مسیحی متعارض است یک مسئله ریشه دار است. اتفاقی که اخیرا در آمریکا رخ داده است نشان از یک شقاق و شکاف جدی در جامعه آنها دارد که علی رغم داشتن مدیریت و حکمرانی و تجربههای متنوع و فراوانی نمی توانند این مشکلات را برطرف کنند.
بیانیه گام دوم انقلاب یک نقشه راه پیشرفت واقع بینانه و منصفانه است
اینکه بگوییم درک مردم این است که ما پسرفت کردهایم واقعا غلط است. اتفاقا مردم میگویند که ما این همه پیشرفت کرده ایم چرا این پیشرفت سر سفرههای ما نیامده است. مردم کاملا ضعف مدیریت ، ضعف هماهنگی درقوا و ضعف انسجام در حکمرانی را حس میکنند.
باید توجه داشته باشیم شاخص ها و جایگاه پیشرفت اسلامی و انقلابی با معیارهای جهانی فاصله دارد. در دهههای اول انقلاب انتظارات ، توقعات و سطح درآمدهایی که بخواهد برای سبد مصرف خانواده هزینه شود متفاوت با امروز بود.ما نمی توانیم بگوییم به دنبال یک استقلال بنیادین و مردم سالاری و نهادینه کردن آن در جامعه هستیم در عین حال همه سیاسیون و قاطبه آن را دچار از خود بیگانیگی بدانیم. باید بگوییم درصدی از تفکر حاکم بر دانشگاههای ما یک نگاه غرب گراست، اما درصد بالایی هم اینجور نیست. بله من قبول دارم که ما باید وضعیت خود را آرمانگرایانه بسنجیم، به همین دلیل اعتراضاتی هم به وضع موجود داریم، ولی اینکه بگوییم درک مردم این است که ما پسرفت کردهایم واقعا غلط است. اتفاقا مردم میگویند که ما این همه پیشرفت کرده ایم چرا این پیشرفت سر سفرههای ما نیامده است. مردم کاملا ضعف مدیریت ، ضعف هماهنگی درقوا و ضعف انسجام در حکمرانی را حس میکنند.
اگر ما بتوانیم به یک تلقی مشترک بپردازیم و یک معیار برای آن داشته باشیم میتوانیم به یک گفتمان واحد نزدیک شویم. خوشبختانه بیانیه گام دوم یک قدری نظریه و نسخه آن تحلیل و تلقی مشترک و واقع بینانه و منصفانه را ارائه کرده است. یعنی رهبر معظم انقلاب دستاوردهای این چهل ساله را صریحا اعلام میکنند و افق آینده را نیز مطرح میکنند. البته میگویند ما در گام دوم نیاز به مرحله تازه ای از خودسازی، جامعه پردازی و تمدن سازی داریم. ما باید از خودبیگانگی را به قدری با خودسازی معرفتی ،ایمانی و اخلاقی دنبال کنیم. سرچشمه جریان امید، حکمت ، معرفت ، اخلاق، برادری و... باید دائما خودش خودش را بازسازی کند. خوشبختانه در جایگاه رهبری ما این را کاملا داریم. حوزههای علمیه و دانشگاههای ما در توانمندسازی نگرش حاکمیت باید نقش فعال تری داشته باشند. و نباید منتظر این باشند که حاکمیت از آنها چیزی بخواهد و باید مطالبه گرانه وارد میدان شوند.
مشتی که نمونه خروار نیست!
بنده با این تعبیر که هرچقدر جلوتر میرویم مردم نا امیدتر میشوند مخالفم و معتقدم باید درباره آن تامل کرد و به این سوالات پاسخ داد که کدام مردم؟ در کدام بخش ها؟ و ناامیدی ناشی از چه چیزی؟ اتفاقا در این دو سال اخیر مردم به قوه قضاییه و مجلس امیدوارتر شدهاند. امروز مردم به شبکه بهداشت و درمان ما بسیار امیدوارند . همین ابداع هایی که در ساخت واکسن کرونا شد مردم را خیلی امیدوار کرد.اگر از ۲۰ سال قبل رهبرمعظم انقلاب به علم و توجه به حلقههای جوان علمی تاکیید نمیکردند امروز این زیرساختها وجود نداشت. نباید مشکلات این ۱۵ ماهه اخیر در دوران کرونا را به عنوان نمونه ای که مشت نمونه خروار است تلقی کنیم.مردم ما خوب میدانند وضعیت کشورهای جهان در دوران کرونا چگونه است و چه وضعیت سخت تری نسبت به ما دارند.
خوشبختانه بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان نقشه راه پیشرفت واقع بینانه و منصفانه در جامعه، حاکمیت و نخبگان پیش روی ماست. همچنین انتخابات پیشرو یک روزنه بسیار بسیار امیدبخش برای تحول مثبت و آگاهانه مبتنی بر بصیرت و رای مردم است.
انتهای پیام/